Bài 53: Hoạt Động Thần Kinh Cấp Cao Ở Người

Hoạt động thần kinh cấp cao ở người gồm các phản xạ có điều kiện, sự hình thành tiếng nói, chữ viết và khả năng tư duy trừu tượng.

I. Lý thuyết hoạt động thần kinh cấp cao ở người

1. NộI dung 1. Sự thành lập và ức chế các phản xạ có đIều kiện ở người

Sự thành lập và ức chế phản xạ có điều kiện

Ý nghĩa của sự thành lập và ức chế phản xạ có điều kiện

- Phản xạ có điều kiện được hình thành từ rất sớm ở trẻ mới sinh. Trẻ càng lớn số lượng phản xạ càng nhiều, càng phức tạp.

- Ức chế phản xạ có điều kiện xảy ra nếu phản xạ đó không còn cần thiết đối với đời sống.

- Sự thành lập và ức chế phản xạ có điều kiện là hai quá trình thuận nghịch, liên hệ mật thiết với nhau, giúp cơ thể thích nghi với môi trường sống.

- Là cơ sở hình thành thói quen, tập quán, nếp sống có văn hóa.

2. Nội dung 2. Vai trò của tiếng nói và chữ viết

Tiếng nói và chữ viết cũng là tín hiệu gây ra các phản xạ có điều kiện cấp cao

Tiếng nói và chữ viết là phương tiện để con người giao tiếp, trao đổi

kinh nghiệm

- Tiếng nói và chữ viết giúp ta mô tả các sự vật, trình bày các hiện tượng mà không cần có sự vật cũng làm người nghe, người đọc tưởng tượng ra được. Nói cách khác, tiếng nói và chữ viết cũng là tín hiệu của sự vật nhưng thuộc hệ thống tín hiệu thứ hai, gây ra các phản xạ thần kinh cấp cao.

- Ví dụ: nói đến “quả dưa hấu” ta có thể hình dung ra hình dạng quả, vị ngọt của quả nếu đã từng ăn.

- Tiếng nói và chữ viết giúp con người trao đổi kinh nghiệm trong đời sống, lao động sản xuất và kinh nghiệm đời này truyền sang cho đời sau, dân tộc này truyền sang dân tộc khác. Từ đó các kinh nghiệm tích lũy ngày càng nhiều và trở thành kho tàng quý báu của nhân loại.

3. Nội dung 3. Tư duy trừu tượng

Tư duy trừu tượng

- Từ những thuộc tính chung của sự vật, con người biết khái quát hóa thành những khái niệm được diễn đạt bằng các từ.

- Khả năng khái quát hóa, trừu tượng hóa là cơ sở tư duy chỉ có ở người.

II. Bài tập luyện tập về hoạt động thần kinh cấp cao ở người của trường Nguyễn Khuyến

Phần 1: Câu hỏi tự luận

Câu 1: Tư duy trừu tượng là gì?

Câu 2: Nêu ví dụ chứng minh tiếng nói hoặc chữ viết là cơ sở gây ra các phản xạ có điều kiện cấp cao.

Câu 3: Sự thành lập và ức chế phản xạ có điều kiện ở người giống và khác với động vật ở những điểm nào?

Câu 1: Hướng dẫn trả lời:

- Từ những thuộc tính chung của sự vật, con người biết khái quát hóa thành những khái niệm được diễn đạt bằng các từ.

- Khả năng khái quát hóa, trừu tượng hóa là cơ sở tư duy chỉ có ở người.

Câu 2: Hướng dẫn trả lời:

Khi nói đến “quả chanh” ta có thể hình dung ra quả chanh tươi và vị chua của nó, sau đó, có thể hình thành phản xạ tiết nước bọt.

Câu 3: Hướng dẫn trả lời:

- Giống nhau về quá trình thành lập và ức chế phản xạ có điều kiện và ý nghĩa của chúng đối với đời sống.

- Khác nhau về số lượng phản xạ và mức độ phức tạp của phản xạ.

Phần 2: Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1. Hệ thống tín hiệu thứ hai của sự vật bao gồm

1. thị giác và vị giác.
2. cảm giác và thính giác.
3. khứu giác và thị giác.
4. tiếng nói và chữ viết.

Câu 2. Khả năng tư duy trừu tượng gặp ở

1. lớp Cá.
2. lớp Lưỡng cư
3. lớp Bò sát.
4. con người.

Câu 3. Phản xạ có sự tham gia của hệ thống tín hiệu thứ hai là

1. tiết nước bọt khi nghe nói về “quả chanh”.
2. trời nóng thoát mồ hôi.
3. trời lạnh da tím tái.
4. chạm tay vào vật nóng rụt tay lại.

Câu 4. Cơ sở hình thành thói quen, tập quán, nếp sống có văn hóa là

1. sự hình thành và ức chế phản xạ không điều kiện.
2. sự hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện.
3. sự hình thành và ức chế phản xạ không điều kiện và có điều kiện.
4. sự hình thành các phản xạ có điều kiện.

Câu 5. Nhận định nào dưới đây là sai?

1. Sự hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện là cơ sở hình thành thói quen và tập quán tốt.
2. Phản xạ có điều kiện được hình thành ở trẻ từ rất sớm.
3. Tiếng nói và chữ viết là cơ sở của tư duy.
4. Khả năng tư duy trừu tượng còn có thể gặp ở chó, mèo.

Câu 1. Đáp án: D

Hướng dẫn trả lời:

Hệ thống tín hiệu thứ hai của sự vật bao gồm tiếng nói và chữ viết.

Đáp án A, B, C sai.

Câu 2. Đáp án: D

Hướng dẫn trả lời:

Khả năng tư duy trừu tượng chỉ con người mới có.

Đáp án A, B, C sai.

Câu 3. Đáp án: A

Hướng dẫn trả lời:

Phản xạ tiết nước bọt khi nghe nói về “quả chanh” có sự tham gia của hệ thống tín hiệu thứ hai.

Đáp án B, C, D sai vì đều là phản xạ không điều kiện và không có sự tham gia của hệ thống tín hiệu thứ hai.

Câu 4. Đáp án: B

Hướng dẫn trả lời:

Sự hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện là cơ sở hình thành thói quen, tập quán, nếp sống có văn hóa.

Đáp án A, C, D sai.

Câu 5. Đáp án: D

Hướng dẫn trả lời:

Khả năng tư duy trừu tượng chỉ có ở con người.

Đáp án A, B, C sai vì đều là các nhận định đúng.

GIÁO VIÊN BIÊN SOẠN: ĐỖ THU HIỀN

ĐƠN VỊ: TRƯỜNG THCS - THPT NGUYỄN KHUYẾN BÌNH DƯƠNG (HỆ THỐNG TRƯỜNG NGUYỄN KHUYẾN)